Η εμπειρια της ανατολικης Αττικης και το"Ελ. Βενιζέλος"

Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟΥ «ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ»

Του Σπύρου Ριζάκου, εκπροσώπου της Νέας Μάκρης στη Συντονιστική Επιτροπή των κατοίκων της Ανατολικής Αττικής.

Σκοπός της εισήγησής μου είναι να σας παρουσιάσω την εμπειρία των κατοίκων της Ανατολικής Αττικής από την εποχή που υπογράφηκε η σύμβαση για την κατασκευή του αεροδρομίου των Σπάτων το 1995 μέχρι και σήμερα, οκτώ χρόνια από τότε που άρχισε η λειτουργία του αεροδρομίου. Μέσα από την παρουσίαση αυτής της εμπειρίας μας θα πάρετε μία ιδέα του τι μπορεί να συμβεί και στην περιοχή σας εάν τελικά προχωρήσει η υπόθεση της κατασκευής του σχεδιαζόμενου αεροδρομίου. Θα επιδιώξω ειδικότερα να σας διαφωτίσω για τα ειδικότερα περιβαλλοντικά ζητήματα που αντιμετωπίζουμε, έτσι ώστε να γνωρίζετε εκ των προτέρων τι θα πρέπει να προσέξετε. Τέλος θα επιδιώξω να σας μεταφέρω την εμπειρία μας από την προσπάθεια που έχουμε κάνει να κινητοποιήσουμε διάφορους φορείς προκειμένου να αμβλυνθούν τα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί.

Μέχρι το 1995 η περιοχή της Ανατολικής Αττικής ήταν κατά κύριο λόγο παραθεριστική και αγροτική. Στην πεδιάδα των Μεσογείων υπήρχαν καλλιέργειες, κυρίως αμπελώνες από τους οποίους παραγόταν το τοπικό κρασί, και στις παραθαλάσσιες περιοχές υπήρχαν κατάφυτα παραθεριστικά θέρετρα όπως η Αρτέμιδα (ή Λούτσα όπως είναι πιο γνωστή) η Ραφήνα και η Νέα Μάκρη και λίγο πιο πάνω η Πεντέλη με το πευκοδάσος της.
Σήμερα 14 χρόνια μετά η εικόνα της περιοχής έχει αλλάξει κατά πολύ. Την επόμενη μέρα από την υπογραφή της Σύμβασης για την κατασκευή του αεροδρομίου ξέσπασε μία φοβερή πυρκαγιά που κατέκαψε την Πεντέλη. Τρία χρόνια αργότερα άλλη μία φοβερή πυρκαγιά ολοκλήρωσε την καταστροφή. Σήμερα στους πρόποδες της Πεντέλης και σε ένα κατάξερο τοπίο έχουν ξεφυτρώσει οικισμοί.
Αλλά και οι παραθεριστικοί οικισμοί που υπήρχαν παλιά έχουν δώσει τη θέση τους σε αναπτυσσόμενα ημιαστικά κέντρα, ο πληθυσμός έχει αυξηθεί σημαντικά, έχουν δημιουργηθεί λεωφόροι ταχείας κυκλοφορίας όπως η Αττική Οδός και η Λεωφόρος Μαραθώνος που δέχονται ένα μεγάλο κυκλοφοριακό φόρτο και επιβαρύνουν με τα καυσαέριά τους την ατμόσφαιρα της περιοχής. Γύρω από αυτούς τους οδικούς άξονες αναπτύσσονται οικισμοί, εμπορικές και βιοτεχνικές χρήσεις.
Έτσι ο τόπος που πολλοί από εμάς είχαμε επιλέξει ακριβώς επειδή ήταν εξοχικός σταδιακά έχασε αυτό το χαρακτήρα σε μεγάλο βαθμό. Ευτυχώς υπάρχουν ακόμα αρκετές νησίδες πρασίνου με πευκοδάση αλλά αναρωτιέται κανείς για πόσο θα υπάρχουν ακόμα.

Πέρα από αυτές τις αλλαγές όμως οι οποίες επήλθαν σταδιακά χωρίς να τις συνειδητοποιούμε καλά καλά (εκτός φυσικά από την έλλειψη του δάσους της Πεντέλης), υπήρξε μία αλλαγή η οποία ήταν ιδιαίτερα βίαιη και πολύ αισθητή και αυτή αφορούσε την ηχορύπανση. Για κάποιους που κατοικούσαν στην περιοχή της Αρτέμιδας και βρίσκονταν πολύ κοντά στο αεροδρόμιο ήταν μία εξέλιξη που ξεπέρασε τους χειρότερους φόβους τους. Η ηχορύπανση ήταν τρομακτική μέρα και νύχτα. Για μας που κατοικούσαμε στη Νέα Μάκρη, μία περιοχή 15 χιλιόμετρα από το αεροδρόμιο ήταν μία εξέλιξη που δεν μπορούσαμε να φανταστούμε. Σε μία περιοχή χωρίς καθόλου θόρυβο, όπου άκουγε κανείς μόνο το κελάηδισμα των πουλιών, ξαφνικά βρεθήκαμε να ξυπνάμε στις 5.30 το πρωί από τις συνεχείς πρωινές πτήσεις.
Σημειώνω εδώ ότι είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι η ηχορύπανση επιβαρύνει την υγεία και μεταξύ άλλων προκαλεί αύξηση της αρτηριακής πίεσης.

Πέρα από το θόρυβο υπήρχαν και άλλες σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Τα λύματα του αεροδρομίου διοχετεύονταν στην πεδιάδα των Σπάτων, πλημμυρίζοντας τις καλλιεργούμενες εκτάσεις, ή στον Ερασίνο ποταμό και στο ρέμα της Ραφήνας και κατέληγαν στη θάλασσα. Τα λύματα αυτά προέρχονταν μεταξύ άλλων και από την τεχνική βάση της Ολυμπιακής, και ήταν τοξικότατα.

Τέλος υπήρχε και η ρύπανση της ατμόσφαιρας που προέρχεται από τα καυσαέρια των αεροσκαφών αλλά και από την αύξηση της κίνησης των αυτοκινήτων. Σύμφωνα με την μελέτη της καθηγήτριας του ΕΜΠ Ιωάννας Αναστασοπούλου η διασπορά της ατμοσφαιρικής ρύπανσης εκτείνεται σε 18 χλμ γύρω από το αεροδρόμιο. Ορισμένες περιοχές μάλιστα αντιμετωπίζουν πολύ σοβαρό πρόβλημα καθώς λόγω των μετεωρολογικών συνθηκών και της μορφολογίας του εδάφους τα καυσαέρια εγκλωβίζονται σε αυτές. Αυτή ήταν η κατάσταση απέναντι στην οποία βρεθήκαμε


Θα αναλύσω μία περιβαλλοντική επίπτωση, αυτή της ηχορύπανσης, και μέσα από αυτή θα επιχειρήσω να αναδείξω τις παραμέτρους του ζητήματος που θεωρώ σημαντικές.
Από τις πρώτες επαφές που κάναμε με ειδικούς ως προς το θέμα της ηχορύπανσης προέκυψαν τα εξής:
1/ Η περιοχή της Νέας Μάκρης δεν προβλεπόταν από την Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων να έχει οποιαδήποτε ενόχληση από τη λειτουργία του αεροδρομίου.
2/ Η ενόχληση της περιοχής οφειλόταν στο γεγονός ότι τα αεροσκάφη παρέκκλιναν από τις προβλεπόμενες πορείες {για λόγους οικονομίας καυσίμων}. Η παρέκκλιση αυτή γινόταν με εντολή ή άδεια των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας, δηλαδή της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας.
3/ Σε αντίθεση με αυτά που συμβαίνουν σε άλλες χώρες, δεν υπήρχε αξιόπιστο σύστημα παρακολούθησης του θορύβου και δεν επιβάλλονται πρόστιμα στις εταιρείες που παραβαίνουν τους όποιους κανόνες έχουν τεθεί.



Στη συνέχεια προχωρήσαμε σε ορισμένες ενέργειες.

Καταρχάς απευθυνθήκαμε με εξώδικο στην Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας που είναι αρμόδια για τα θέματα εναέριας κυκλοφορίας διαμαρτυρόμενοι για το γεγονός ότι μέσω των αρμοδίων υπαλλήλων της έδινε εντολή παρέκκλισης από τις προβλεπόμενες πορείες των αεροσκαφών, πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα την έντονη ηχορύπανση της περιοχής μας. Η απάντηση της ΥΠΑ ήταν ότι ο ισχυρισμός μας αυτός ήταν αναπόδεικτος, υπερβολικός και μη ανταποκρινόμενος στην πραγματικότητα.
Μετά από την απάντηση αυτή υποβάλαμε αναφορά στον Συνήγορο του Πολίτη ζητώντας την παρέμβασή του. Το ίδιο έκαναν και κάτοικοι της Αρτέμιδας, των Σπάτων και της Βάρης.
Σημειώνω εδώ ότι το πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτη για το ζήτημα της ηχορύπανσης το οποίο εξεδόθη τον Δεκέμβριο του 2006
1/ επιβεβαιώνει τους ισχυρισμούς μας για την παρέκκλιση από τις προβλεπόμενες πορείες και επισημαίνει ότι «η ΥΠΑ πριν δώσει την παραπάνω απάντηση θα έπρεπε να προβεί σε έλεγχο της ακρίβειας των ισχυρισμών των πολιτών και να απαντήσει τεκμηριωμένα στους ενδιαφερόμενους πολίτες».
2/ επιβεβαιώνει τους ισχυρισμούς μας για το γεγονός ότι δεν υπάρχει αξιόπιστο σύστημα παρακολούθησης του θορύβου.

Πέρα από την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας απευθυνθήκαμε και στην αρμόδια διεύθυνση του ΥΠΕΧΩΔΕ χωρίς όμως να βρούμε κάποια ουσιαστική ανταπόκριση. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειώσω ότι βάσει της Σύμβασης για την λειτουργία του αεροδρομίου ο έλεγχος των περιβαλλοντικών επιπτώσεων έχει ανατεθεί στην ίδια την ιδιωτική ουσιαστικά εταιρεία του αεροδρομίου και η εποπτεία στο ΥΠΕΧΩΔΕ. Όπως αντιλαμβάνεστε όταν συμπίπτει σε κάποιον η ιδιότητα του ελεγχόμενου και του ελέγχοντος δεν μπορεί κανείς να αναμένει αντικειμενικά αποτελέσματα. Σαν να μην έφτανε αυτό, το ΥΠΕΧΩΔΕ δεν ασκεί καμία απολύτως εποπτεία.

Θα ήθελα τέλος να σημειώσω ότι τόσο εμείς όσο και οι κάτοικοι της Νέας Αλικαρνασσού προσφύγαμε στη Δικαιοσύνη με μηνυτήριες αναφορές και προσφυγές στο ΣτΕ. Η μεν μηνυτήρια αναφορά των κατοίκων της Νέας Αλικαρνασσού για την μη τήρηση των όρων της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων έφτασε στο ακροατήριο την 12/5 και οι κατηγορούμενοι διοικητές της ΥΠΑ απαλλάχθηκαν διότι όπως έκρινε το δικαστήριο δεν ευθύνονταν αυτοί αλλά το κράτος. Αλλά και οι άλλες δικαστικές κινήσεις των κατοίκων της Ανατολικής Αττικής δεν φαίνεται να οδηγούν σε κάποιο αποτέλεσμα

Το 2006 ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο η κοινοτική οδηγία για την καταπολέμηση του θορύβου γύρω από τα μεγάλα αεροδρόμια. Σύμφωνα με την οδηγία αυτή τα κράτη όφειλαν να κάνουν μελέτη χαρτογράφησης του θορύβου και βάσει αυτής της μελέτης να καταρτίσουν σχέδια δράσης για την καταπολέμηση του θορύβου. Αρμόδια αρχή για την χαρτογράφηση του θορύβου ήταν το ΥΠΕΧΩΔΕ. Αντί το Υπουργείο να χρησιμοποιήσει τις υπηρεσίες του για να διενεργήσει την χαρτογράφηση θορύβου ή να αναθέσει τη μελέτη αυτή σε ανεξάρτητο μελετητή την ανέθεσε στην εταιρεία του αεροδρομίου. Για μια ακόμη φορά συνέπεσε στον ίδιο φορέα η ιδιότητα του ελεγχόμενου και του ελέγχοντος. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να εξηγήσουμε γιατί δεν συμφέρει στην εταιρεία του αεροδρομίου να αποδειχθεί ότι υπάρχει πρόβλημα ηχορύπανσης. Η εταιρεία αυτή εξαρτά τα κέρδη της από την χρήση του αεροδρομίου από τις διάφορες αεροπορικές εταιρείες. Συνεπώς στόχος της συγκεκριμένης εταιρείας είναι η μεγιστοποίηση των κερδών της μέσω της αποφυγής οποιωνδήποτε περιορισμών στην χρήση του αεροδρομίου. Ειδικότερα ως προς τον θόρυβο είναι προφανές ότι το συμφέρον της εταιρείας είναι να μην τίθενται περιορισμοί στις πτήσεις (π.χ. περιορισμοί στις νυχτερινές πτήσεις, επιβολή προστίμων στις εταιρείες κλπ.) οι οποίοι θα μειώσουν τα κέρδη της.. Συνεπώς η εταιρεία έχει κάθε λόγο να υποβαθμίσει το πρόβλημα του θορύβου που προκαλείται από την λειτουργία του.
Όπως ήταν φυσικό λοιπόν η μελέτη κατέληξε στο πόρισμα ότι δεν υπάρχει πρόβλημα ηχορύπανσης και ως εκ τούτου δεν πρότεινε και καμία ουσιαστική αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας του αεροδρομίου έτσι ώστε να μειωθεί η ηχορύπανση. Τόσο το ΥΠΕΧΩΔΕ όσο και η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας αποδέχτηκαν τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης, δηλώνοντας μάλιστα ότι συνεργάστηκαν στην εκπόνησή της.
Η παρουσίαση που σας έκανα μέχρι στιγμής μπορεί να μας οδηγήσει σε κάποια πολύ χρήσιμα κατά τη γνώμη μου συμπεράσματα:

Στη λειτουργία του αεροδρομίου Σπάτων εμπλέκονται:
1/ τεράστιες επιχειρήσεις όπως είναι η εταιρεία του αεροδρομίου και οι αεροπορικές εταιρείες.
2/ ο κρατικός παράγοντας που στην προκειμένη περίπτωση εκφράζεται από την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας και το ΥΠΕΧΩΔΕ
3/ οι κάτοικοι της περιοχής.
Θεωρητικά ο κρατικός παράγοντας παρεμβαίνει ρυθμιστικά έτσι ώστε να προστατεύσει τα δικαιώματα των κατοίκων. Στην περίπτωσή μας ο κρατικός παράγοντας θεωρητικά ασκεί έλεγχο στις ιδιωτικές εταιρείες έτσι ώστε η δραστηριότητά τους να μην βλάπτει τους κατοίκους.
Τι συμβαίνει όμως στην πράξη;
Θα σας διαβάσω τι αναφέρεται στη Διακήρυξη της Συντονιστικής Επιτροπής των κατοίκων:
Το αεροδρόμιο λειτουργεί με κριτήρια αμιγώς οικονομικά χωρίς να λαμβάνονται υπ’όψη οι περιβαλλοντικές παράμετροι και η υγεία των κατοίκων των περιοχών που επηρεάζονται από αυτό.
Προτεραιότητα έχει η μεγιστοποίηση των κερδών της ιδιωτικής εταιρείας Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών καθώς και των διαφόρων αεροπορικών εταιρειών, που συντελείται με την ανεξέλεγκτη λειτουργία του αεροδρομίου και την αποφυγή της θέσπισης και τήρησης οποιωνδήποτε περιορισμών.
Παράλληλα το κράτος διά των αρμοδίων φορέων του (Υπουργείο Μεταφορών/Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, ΥΠΕΧΩΔΕ) δεν προστατεύει ως οφείλει τους πολίτες θέτοντας φραγμούς στην ανεξέλεγκτη λειτουργία του αεροδρομίου. Αντιθέτως έχει εγκαταλείψει τους πολίτες στο έλεος των ιδιοκτητών του αεροδρομίου και των αεροπορικών εταιρειών.

Ένα άλλο πολύ ενδιαφέρον κατά τη γνώμη μου συμπέρασμα είναι ότι η ανεξέλεγκτη λειτουργία του αεροδρομίου δεν περιορίζεται ούτε από τους όρους και τους κανόνες που θεσπίζονται εκ των προτέρων με την Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και τους κανόνες εναέριας κυκλοφορίας που θεσπίζονται από την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας.

Με άλλα λόγια είναι ψευδαίσθηση το να πιστεύει κανείς ότι θα εξασφαλιστεί αν φροντίσει να προβλέψει εκ των προτέρων κάποιους περιβαλλοντικούς όρους, γιατί απλούστατα δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα τηρηθούν.
Είναι επιπλέον ψευδαίσθηση το να πιστεύει κανείς ότι το κράτος θα τον προστατεύσει από την αδηφάγο δραστηριότητα των επιχειρήσεων που αδιαφορούν παντελώς για τις επιπτώσεις των ενεργειών τους στην υγεία των πολιτών


Πέραν αυτών θα ήθελα να σημειώσω ότι ειδικά για τις περιοχές που βρίσκονται πολύ κοντά σε ένα μεγάλο αεροδρόμιο όπως είναι η δική σας είναι αναπόφευκτο, όσα μέτρα και αν ληφθούν, να υπάρχουν πολύ σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις που θα επιβαρύνουν την υγεία των κατοίκων. Αυτές οι επιπτώσεις θα προέρχονται από την ηχορύπανση, τη ρύπανση της ατμόσφαιρας και του εδάφους.

Για τους λόγους αυτούς πιστεύω ότι θα πρέπει να αγωνιστείτε για την ματαίωση αυτού του έργου και για την χωροθέτησή του σε ένα άλλο σημείο μακριά από κατοικημένες περιοχές και από καλλιεργήσιμες εκτάσεις.